Metodoloji

Bugünkü Parayla, geçmişteki bir tutarı; enflasyon, döviz, altın, BIST 100, konut fiyat endeksi ve mevduat faizi gibi göstergeler üzerinden bugüne veya başka bir tarihe taşır. Bu sayfada, kullanılan tüm veri setleri ve hesaplama yöntemleri şeffaf bir şekilde açıklanır.

1. Enflasyon (TÜFE – 2003=100)

Enflasyon hesaplaması; TÜİK tarafından yayımlanan 2003=100 bazlı TÜFE endeksi kullanılarak yapılır. Amaç, geçmiş bir TL tutarının alım gücünü bugünkü fiyat düzeyine taşımaktır.

Metodoloji (özet):

• Seçilen her tarih için ilgili ayın TÜFE endeksi alınır (örneğin 2020-01 için Ocak 2020 değeri).
• İki tarih arasındaki enflasyon katsayısı şu şekilde hesaplanır:
  Katsayı = TÜFE(Bitiş) / TÜFE(Başlangıç)
• Başlangıç tutarı bu katsayıyla çarpılarak bugünkü değer bulunur:
  Bugünkü Değer = Başlangıç Tutarı × Katsayı

Bazı tarihlerde TÜFE verisi eksik veya baz dönemi farklı olduğunda, aşağıda anlatılan baz dönüşüm yöntemi kullanılır.

1.1 Eski baz dönemlerinden dönüşüm (1978 → 1994 → 2003)

TÜFE serisi zaman içinde farklı baz yıllarla yayımlandığı için 1980’ler ve 1990’lar gibi eski dönemlerin bugünkü değerlere taşınabilmesi için baz dönüşümü yapılır. Bugünkü Parayla’da tüm TÜFE serisi, ortak metodolojiyle 2003=100 temeline dönüştürülür.

Kullanılan adımlar:

• Önce, 2005-01 gibi ortak bir dönemde 1994=100 → 2003=100 dönüşüm katsayısı (k94→03) hesaplanır.
• Benzer şekilde, 1978-baz ile 1994=100 serilerinin ortak dönemi kullanılarak 1978-baz → 1994=100 dönüşüm katsayısı (k78→94) elde edilir.
• Bu iki katsayı çarpılarak 1978-baz → 2003=100 dönüşüm katsayısı bulunur:
  f78→03 = k78→94 × k94→03

Dönüşüm sırası:

• 2005 sonrası: Doğrudan 2003=100 verisi kullanılır.
• 1994–2004 arası: 1994=100 verisi, k94→03 katsayısıyla 2003=100’e dönüştürülür.
• 1982–1993 arası: 1978-baz veri, f78→03 katsayısıyla 2003=100’e taşınır.

Böylece çok eski bir tarihteki fiyat veya maaş, tek bir yeknesak TÜFE serisi üzerinden bugüne getirilebilir.

2. Döviz (USD / EUR)

Döviz hesaplamalarında TCMB EVDS üzerinden çekilen günlük USD/TRY ve EUR/TRY satış kurları kullanılır. Amaç, geçmişteki TL tutarın o gün kaç dolar/euro ettiğini bulmak ve aynı miktardaki dövizi bugünkü kurla tekrar TL’ye çevirmektir.

Metodoloji:

• Eğer seçilen tarihte kur verisi yoksa (hafta sonu / resmi tatil), bir önceki iş gününün verisi kullanılır.
• İlk olarak TL tutarının döviz karşılığı hesaplanır:
  Döviz Miktarı = TL Tutarı / Kur(Başlangıç)
• Daha sonra bu döviz miktarı bugünkü kur üzerinden TL’ye çevrilir:
  Bugünkü Değer (TL) = Döviz Miktarı × Kur(Bitiş)

3. Altın (Gram Altın – XAU/TRY)

Gram altın hesaplamalarında, MetalpriceAPI ve TCMB verilerine dayalı günlük gram altın TL fiyatı serisi kullanılır. Yaklaşım, döviz hesaplamasına benzer:

• Seçilen tarihte veri yoksa (hafta sonu vb.) önceki güne gidilerek ilk bulunan değer kullanılır.
• Önce geçmişteki TL tutarının kaç gram altına denk geldiği bulunur:
  Gram Miktarı = TL Tutarı / Gram Altın(Başlangıç)
• Sonra bu gram miktarı, bugünkü gram fiyatı ile tekrar TL’ye çevrilir:
  Bugünkü Değer (TL) = Gram Miktarı × Gram Altın(Bitiş)

4. BIST 100

BIST 100 hesaplamalarında TCMB EVDS’ten alınan günlük BIST 100 kapanış endeks değerleri kullanılır. Amaç, “o tarihte borsaya yatırılsaydı bugün ne olurdu?” sorusuna basitleştirilmiş bir yanıt vermektir.

• Tatil ve hafta sonu günleri için, en son yayınlanan endeks değeri kullanılır.
• Hesaplama prensibi:
  Başlangıçta alınan endeks payı = TL Tutarı / BIST(Başlangıç)
Bugünkü Değer (TL) = Endeks Payı × BIST(Bitiş)

Not: Bu hesaplama, temettü, vergi, işlem maliyeti ve portföy bileşimi gibi detayları içermez; gösterge niteliğindedir.

5. Konut Fiyat Endeksi

Konut Fiyat Endeksi (KFE) aylık olarak yayımlandığı için, konut hesaplamaları ay bazında yapılır. Amaç, geçmişteki bir konut fiyatının, Türkiye geneli fiyat hareketine göre bugünkü yaklaşık karşılığını görmek.

• Başlangıç ve bitiş ayları için KFE değerleri alınır.
• Aradaki değişim oranı şu şekilde hesaplanır:
  Katsayı = KFE(Bitiş) / KFE(Başlangıç)
• Başlangıç konut fiyatı bu katsayıyla çarpılarak bugünkü tahmini satış değeri bulunur.

Bölge, ilçe, bina yaşı, konum gibi faktörler dikkate alınmaz; sonuçlar Türkiye geneli endeks hareketini yansıtır.

6. Mevduat Faizi (Ağırlıklı Ortalama – Aylık)

TL mevduat hesaplamalarında, TCMB EVDS’te yer alan “TRY Üzerinden Açılan Toplam Mevduatlar (Vadesiz Mevduatlar Hariç)” serisine ait Mevduat Faiz Oranları (Stok, Ağırlıklı Ortalama) verileri kullanılır.

Gün bazlı bileşik getiri yaklaşımı:

• Her ay için yayımlanan yıllık faiz oranı (r) önce ondalık forma çevrilir:
  yıllık_oran = r / 100
• İlgili ay için yaklaşık basit aylık oran, yıllık orandan türetilir:
  aylık_oran ≈ yıllık_oran / 12
• Bu aylık oran, o ay için yaklaşık günlük oran üretmek amacıyla 30’a bölünür:
  günlük_oran ≈ aylık_oran / 30
• Başlangıç ve bitiş tarihleri arasındaki her takvim günü için, günün ait olduğu aya karşılık gelen günlük oran kullanılarak bileşik getiri hesaplanır:
  Faktör = ∏ (1 + günlük_orangün)
• Başlangıç tutarı bu faktörle çarpılarak bugünkü değer elde edilir:
  Bugünkü Değer = Başlangıç Tutarı × Faktör

Bu yöntem, mevduatın her ay sonunda yenilendiği ve ilgili ay için açıklanan ortalama faiz seviyesinin ay geneline yaklaşık olarak eşit dağıldığı varsayımıyla gün bazlı yaklaşık bir bileşik getiri hesaplar. Stopaj, banka bazlı farklı kampanyalar ve efektif müşteri faizleri hesaba katılmamıştır.

7. Şeffaflık, veri güncelliği ve sınırlamalar

Bugünkü Parayla, mümkün olduğunca şeffaf ve tekrar edilebilir bir metodoloji sunmayı hedefler. Bu nedenle hesaplama ekranında, sonuçların altında yer alan “Hesaplamada kullanılan verileri gör” bağlantısı ile iki tarih arasındaki tüm veri noktaları kullanıcıya gösterilir.

• Veri kaynakları: TÜİK, TCMB EVDS, BIST ve MetalpriceAPI.
• Güncellik: Döviz, altın ve BIST serileri günlük; TÜFE, konut endeksi ve mevduat faiz serileri aylık güncellenir (mevduat serisi hesaplamada günlük bazda dağıtılır).
• Eksik veri günleri: Hafta sonu ve tatil günlerinde, ilgili seride son mevcut değer geriye dönük olarak kullanılır.

Hesaplamalar tahmini niteliktedir ve yalnızca bilgilendirme amacı taşır; hiçbir şekilde yatırım tavsiyesi değildir.